آیا داعش حضور قدرتمندی در لیبی دارد؟
- 24 فوریه 2015 - 05 اسفند 1393
جنگجویان "دولت اسلامی" در لیبی تا کنون مسئولیت چندین حمله را بر عهده گرفته‌اند، از جمله حمله مرگ‌بار به هتل کُرینثیا در طرابلس. با وجود این، تعداد گروه‌های مسلح حاضر در لیبی چنان زیاد است که سنجش قدرت واقعی "دولت اسلامی" چندان کار راحتی نیست.
در اواخر ماه اکتبر سال گذشته بود که یک گروه مسلح در شهر درنه در شرق این کشور با برگزاری یک رژه و تجمع در مرکز شهر در برابر دوربین‌ها با داعش بیعت کرد و به این گروه پیوست و ابوبکر بغدادی، رهبر داعش و خلیفه خودخوانده، هم این بیعت را پذیرفت.
ساکنان شهر از آنچه که ممکن است در آینده اتفاق بیفتد، نگران هستند.
امیره با اینکه ساکن طرابلس است ولی اهل درنه است. او ۱۰ ماه است که به شهر زادگاهش نرفته و خبرهای جدید را از خواهرش می‌گیرد.
امیره می‌گوید وقتی خواهرش برای آخرین بار در ژانویه به طرابلس آمده بود، او تلاش کرد تا خواهر و بچه‌های بزرگسالش را قانع کند که بیشتر بمانند.
او می‌گوید "من از عاقبت پسرهایش می‌ترسم چون دیگر مرد شده‌اند."
نگرانی خیلی‌های در درنه این است که جوان‌های شهر یا به گروه‌های افراطی بپیوندند یا چون نمی‌خواهند بپیوندند به دست آنها کشته شوند.
"شاید باور نکنید ولی کار بعضی از خانواده‌ها به جایی کشیده که به پسرهایشان اجازه نمی‌دهند برای نماز به مسجد بروند."
با وجود این نگرانی‌ها، امیره می‌گوید وضعیت در درنه به بدی آنچه در رسانه‌ها دیده می‌شود نیست. به گفته او جنگجویان داعش تنها هر از چندی در مرکز شهر دیده می‌شوند.
"آن‌گونه که از خواهرم شنیدم تغییری در زندگی روزمره پیش نیامده، اما افراد مسلح هر از چندی برای رژه رفتن یا گروگان گرفتن یا کشتن کسی به شهر می‌آیند."
صدای بیشتر فعالان مخالف گروه‌های مسلح در این شهر خفه شده و حداقل سه نفر از آنها را سر بریده‌اند. هیچ گروهی مسئولیت این قتل‌ها را بر عهده نگرفته.
ولی داعش خیلی سریع خود را مسئول حمله‌های دیگری که در لیبی رخ داده معرفی می‌کند. از اواخر ماه دسامبر سال گذشته، این گروه مسئولیت چندین مورد بمب‌گذاری و حمله به ساختمان‌های خالی سفارت‌خانه‌ها و ساختمان‌های دستگاه‌های امنیتی محلی در طرابلس را بر عهده گرفته.
با وجود این حضور داعش در پایتخت برای مردم تا پیش از حمله به هتل کُرینثیا خیلی ملموس نبود.
تبلیغات سیاسی
سخت است که بگوییم داعش دقیقا در چه زمانی وارد لیبی شد. ارتش آمریکا در دسامبر سال گذشته گفت که اسناد و مدارک نشان می‌دهد که این گروه دارد در مناطق شرقی کشور پایگاه‌های آموزشی تشکیل می‌دهد.
در عین حال، رسانه‌های خارجی هم از تشکیل شاخه داعش در لیبی توسط افراد محلی و اعضای سابق گردان البَتار، از واحدهای داعش در سوریه، خبر می‌دادند.
آمار دقیقی از تعداد این پایگاه‌های آموزشی و اعضایشان در دست نیست. جزئیات ادعای حضور داعش در کشور به اندازه‌ای نامعلوم است که خیلی از لیبیایی‌ها در شبکه‌های اجتماعی نسبت به نقش این گروه در حمله‌های اخیر ابراز شک و تردید می‌کنند.
اما به گفته کارشناسان تروریسم، داعش عادت ندارد مسئولیت حمله‌ها و جنایت‌هایی را که مستقیما در آنها نقش نداشته بر عهده بگیرد.
تبلیغات سیاسی اینترنتی درباره حمله‌های لیبی از همان مجراهایی مخابره می‌شود که محتوای تبلیغاتی مربوط به عراق و سوریه را منتشر می‌کنند.
ورود داعش به صحنه لیبی بعضی‌ها را گیج کرده؛ جمعیت این کشور به شکل تقریبا یک‌دستی از مسلمان‌های سنی تشکیل شده، در حالی که قدرت این گروه در کشورهایی چون عراق و سوریه بیشتر است چون جمعیت مختلطشان شرایط را برای بهره‌برداری از نارضایتی سنی‌ها از دولت‌های شیعه فراهم می‌کند.
آرون زِلین که برای انستیتو سیاست خاورمیانه واشینگتن کار می‌کند می‌گوید این تمایز چندان برای داعش که می‌خواهد نواحی تحت تسلط خود را افزایش دهد اهمیت ندارد.
او می‌گوید آنها می‌خواهند با ایجاد قلمرو در محل‌های مختلف نشان دهند که تنها یک گروه بین‌النهرینی نیستند و با این کار به ادعای خلافت خود مشروعیت ببخشند."
رقیب‌های افراطی
داعش اگر برای مسلط شدن بر قسمت‌هایی از لیبی، مانند کاری که در سوریه کرده، برنامه داشته باشد، می‌تواند تا حدی در این کار موفق شود.
قیام سال ۲۰۱۱ لیبی که به سرنگونی حکومت معمر قذافی منجر شد کشور را در خلاء قدرت سیاسی و امنیتی فرو برد. از آن زمان به بعد گروه‌های مسلح مختلف بر سر قدرت با یکدیگر در جنگ بوده‌اند.
_______________________________
حکومت ملوک‌الطوایفی در لیبی:
- طرابلس: دولتی که از طرف پارلمان سابق منصوب شده بود و مشروعیت انتخابات سال گذشته را رد می‌کند اینجا مستقر است
- طُبرُق: دولتی که در پی انتخابات پارسال تشکیل شد و از طرف جامعه جهانی به رسمیت شناخته می‌شود بعد از اخراج از پایتخت به اینجا نقل مکان کرد
- هر دو دولت گروه‌های مسلح حامی خود را دارند که بر اساس منافع محلی و در قالب ائتلاف‌هایی سست فعالیت می‌کنند
- بنغازی: کنترل دومین شهر بزرگ کشور و مرکز فرماندهی انقلاب سال ۲۰۱۱ عموما در دست جنگجویان اسلام‌گرا است که بعضا با القاعده رابطه دارند
- مصراته: جنگجویان سومین شهر بزرگ کشور دولت مستقر در طرابلس را به رسمیت می‌شناسند و آن را در قدرت نگه می‌دارند
- درنه: پایگاه داعش در این شهر است
_____________________________
گروه انصار الشریعه که در بنغازی مستقر است اولین گروه اسلام‌گرای افراطی و مسلحی بود که مشخصا از دولت سرپیچی کرد.
در این چند سال که "گروه‌های ناشناس" در بنغازی مشغول ترور و بمب‌گذاری بوده‌اند دولت هیچ تلاش خاصی برای پایان دادن به این کارها نکرده.
با اینکه انصار الشریعه و داعش بر سر قلمرو با هم رقابت می‌کنند ولی بر سر بعضی مسائل مانند اعمال قوانین شریعت با یکدیگر توافق دارند.
آقای زِلین می‌گوید تضعیف انصار الشریعه باعث شده بعضی از اعضای این گروه جذب داعش شوند.
"داعش دارد همان‌گونه که در سوریه اعضای جبهه نصرت را به خود جذب کرد در لیبی هم از این ریزش نیرو به نفع خود استفاده می‌کند."
توضیحاتی که یکی از ساکنان شهر سِرت به بی‌بی‌سی داده بعضی از ادعاهای داعش در شبکه‌های اجتماعی را تایید می‌کند.
او می‌گوید "سیگارفروشی‌ها را بسته‌اند، به مغازه‌دارها گفته‌اند که مانکن‌ها را از داخل ویترین مغازه‌هایشان بردارند و با بمب به یک آرایشگاه حمله کرده‌اند"، اما او مطمئن نیست که کدام گروه افراطی پشت این کارها بوده.
وجود دو دولت رقیب حالا وضعیت لیبی را از قبل هم پیچیده‌تر کرده. دولتی که از طرف جامعه جهانی به رسمیت شناخته می‌شود در شرق کشور گیر افتاده و مصرانه همه حمله‌ها را به داعش نسبت می‌دهد.
از طرف دیگر، به نظر می‌رسد دولت خودخوانده مستقر در پایتخت که در ائتلافی سست با گروه‌های اسلام‌گرای محلی به سر می‌برد هم چندان اوضاع را جدی نمی‌گیرد.
فرانچسکو استازاری، پژوهشگر انستیتو روابط بین‌الملل نروژ، معتقد است که داستان حضور داعش در لیبی "به شکلی روایت می‌شود که منافع و مقاصد بازیگران اصلی ایجاب می‌کند."
اما آقای استازاری فکر می‌کند که چنین شرایط مغشوشی اتفاقا برای رشد داعش خیلی مناسب است. آنها می‌توانند در سایه رقابت دو دولت برای بقاء عضوگیری کنند و تسلیحات نظامی هنگفت موجود در لیبی را در اختیار بگیرند.
او می‌گوید "اگر مشکل لیبی حل نشود اوضاع در منطقه واقعا خراب خواهد شد."
ولی عمل کردن به این حرف کار راحتی نیست.
لیبی ارتش ملی بی‌طرف یا نیروی متشکلی ندارد که به اندازه کافی برای تسلط بر کل کشور قدرت داشته باشد و برای ایجاد چنین نیرویی سال‌ها زمان لازم است.
داعش در سوریه و عراق نشان داده که به خوبی می‌تواند از ناتوانی دولت‌ها به نفع مقاصد خود استفاده کند. کسی چه می‌داند، شاید لیبی هم با دو دولت رقیب و گروه‌های مسلح متعددش به همان اندازه وسوسه‌انگیز جلوه کند.
رعنا جواد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر